| Strona główna | O firmie | Książki | Kontakt |
 |
Łemkowskie cerkwie 
Jerzy Żak - zdjęcia Andrzej Piecuch - teksty Tłumaczenie na język łemkowski: Monika Tylawska Konsultacja językowa Halina Małecka Projekt graficzny: Zbigniew Karaszewski i Iwona Miśkiewicz Wydanie dwujęzyczne: tekst w języku polskim i w języku łemkowskim
|
ŁEMKOWSKIE CERKWIE to pierwsza publikacja, w której autorzy starali się pokazać i opisać wszystkie zabytkowe cerkwie zachowane na terenach Łemkowszczyzny. Przetrwały one tragiczne dla Łemków czasy wysiedleń w latach czterdziestych i zniszczeń dokonywanych w okresie PRL-u. Większość z nich to obecnie kościoły rzymskokatolickie, niektóre stały się obiektami muzealnymi. W albumie przedstawiono 111 cerkwi, w tym kilka zbudowanych współcześnie. Dzięki znakomitym fotografiom możemy podziwiać bogactwo drewnianej i murowanej architektury, piękno ikonostasów, ikon i polichromii. Swą urodą zachwycają również zachowane w naturalnym otoczeniu kaplice, przydrożne kapliczki, figury i krzyże.
| Zobacz fragmenty |
Łemkowszczyzna to kraina na pograniczu polsko-słowackim zamieszkała od wielu wieków do 1947 roku przez Łemków. Rozciąga się ona na obszarze Beskidu Niskiego i części Beskidu Sądeckiego. W Polsce jej granice na zachodzie wyznacza dolina Popradu, a na wschodzie pasmo Wysokiego Działu oraz dorzecze Osławy i Osławicy. Do Łemkowszczyzny zaliczana jest również niewielka wyspa osadnicza wcinająca się klinem w Małe Pieniny, zwana Rusią Szlachtowską.
Górale ruscy, zamieszkujący te ziemie w przeszłości, sami siebie nazywali Rusnakami lub Rusinami i tak też byli nazywani przez Polaków i Słowaków. Określenie „Łemkowie” pojawiło się w odniesieniu do nich dopiero w 2 połowie XIX wieku. Przypuszcza się, że jest ono pochodną często wypowiadanego przez mieszkańców tych ziem słówka „łem”, „len”, oznaczającego „tylko” lub „ale”, wspólnego gwarom ruskim i słowackim. Później nazwa ta rozpowszechniła się jako określenie wszystkich ruskich, greckokatolickich i prawosławnych mieszkańców tych terenów. Sami Łemkowie różnią się – jeśli chodzi o własną tożsamość – jedni czują się tylko Łemkami, a ściślej Łemkami-Rusinami, często odwołują się przy tym do dawnych tradycji staroruskich, inni uważają się za Łemków-Ukraińców. Cenne jest jednak to, że pomimo różnic kultywują i rozwijają swą tradycyjną kulturę duchową i materialną.
Najbardziej widocznym i charakterystycznym elementem górskiego krajobrazu Łemkowszczyzny są drewniane i murowane cerkwie. Stanowią one najcenniejsze świadectwo wiary, kultury i dorobku ich budowniczych – Łemków. Ich piękno doceniają zarówno turyści, jak i obecni mieszkańcy tych terenów. Wśród nich jest Jerzy Żak, znany fotografik z Krynicy, autor zdjęć w tym albumie, i Andrzej Piecuch z Gorlic, autor tekstów opisujących cerkwie i miejscowości, w których zostały zbudowane.
W albumie przedstawiono wszystkie zabytkowe cerkwie łemkowskie, jakie ocalały w polskiej części Łemkowszczyzny, od leżących na zachodzie Jaworek, poprzez wsie Wierchomla Wielka i Milik nad Popradem, Izby i Brunary nad rzeką Białą, aż po cerkwie w dolinach rzek Osławy i Osławicy, we wsiach takich jak Komańcza, Turzańsk i Szczawne. Prawie wszystkie pokazane w albumie cerkwie usytuowane są w swoim pierwotnym, naturalnym otoczeniu.
Drewniane i murowane świątynie reprezentują różne epoki i style architektoniczne. Najstarsza wśród nich, zbudowana w 1600 roku, zachowała się w Powroźniku, najmłodsze cerkwie to te powstałe przed wybuchem II wojny światowej i kilka nowych, zbudowanych w Gorlicach, Kulasznem, Krynicy i Zyndranowej.
Uzupełnieniem zdjęć prezentujących piękno architektury cerkiewnej są fotografie pokazujące ważne dla Łemków uroczystości religijne związane z sanktuarium na Świętej Górze Jawor w Wysowej Zdroju, święto Jordanu w Pętnej, kermesz (odpust) w Olchowcu oraz obchodzone w Nowicy uroczystości związane ze świętem Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny.